ISO 56001: Nền tảng thúc đẩy các hoạt động đổi mới sáng tạo

Trước sự thay đổi nhanh chóng của môi trường kinh doanh và áp lực cạnh tranh ngày càng gia tăng, đổi mới sáng tạo không chỉ là chìa khóa giúp các doanh nghiệp tồn tại mà còn là động lực thúc đẩy phát triển bền vững. Để định hướng và hỗ trợ quá trình này, ISO đã ban hành tiêu chuẩn ISO 56001:2024 về Hệ thống quản lý đổi mới sáng tạo. Tiêu chuẩn đưa ra các yêu cầu và hướng dẫn doanh nghiệp nâng cao năng lực đổi mới, tối ưu hóa sản phẩm, quá trình và gia tăng lợi thế cạnh tranh trên thị trường.

Tiêu chuẩn Hệ thống quản lý đổi mới sáng tạo (Innovation Management System) - ISO 56001:2024 mới được Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO) chính thức ban hành vào tháng 9/2024. Tiêu chuẩn được thiết kế để quy định các yêu cầu và cung cấp hướng dẫn toàn diện để xây dựng, áp dụng, duy trì và cải tiến hệ thống quản lý đổi mới sáng tạo tại các tổ chức và doanh nghiệp. Việc áp dụng tiêu chuẩn được kỳ vọng sẽ thúc đẩy hoạt động đổi mới sáng tạo và quản lý các hoạt động này một cách hiệu quả cho mọi loại hình tổ chức, không phụ thuộc quy mô hay lĩnh vực hoạt động.

ISO 56001 là tiêu chuẩn chính trong bộ tiêu chuẩn ISO 56000 về Quản lý đổi mới sáng tạo do ISO ban hành. Bộ tiêu chuẩn này bao gồm các tiêu chuẩn sau:
- ISO 56000:2020 Quản lý đổi mới sáng tạo — Cơ sở và từ vựng
- ISO 56001:2024 Hệ thống quản lý đổi mới sáng tạo — Các yêu cầu
- ISO 56002:2019 Quản lý đổi mới sáng tạo — Hệ thống quản lý đổi mới sáng tạo — Hướng dẫn
- ISO 56003:2019 Quản lý đổi mới sáng tạo — Công cụ và phương pháp đối với quan hệ đối tác đổi mới sáng tạo — Hướng dẫn
- ISO/TR 56004:2019 Đánh giá quản lý đổi mới sáng tạo — Hướng dẫn
- ISO 56005:2020 Quản lý đổi mới sáng tạo — Công cụ và phương pháp quản lý tài sản trí tuệ — Hướng dẫn
- ISO 56006:2021 Quản lý đổi mới sáng tạo — Công cụ và phương pháp quản lý chiến lược trí tuệ — Hướng dẫn
- ISO 56007:2023 Quản lý đổi mới sáng tạo — Công cụ và phương pháp quản lý cơ hội và ý tưởng — Hướng dẫn
- ISO 56008:2024 Quản lý đổi mới sáng tạo — Công cụ và phương pháp đo lường hoạt động đổi mới sáng tạo — Hướng dẫn
- ISO/TS 56010:2023 Quản lý đổi mới sáng tạo — Ví dụ minh họa của ISO 56000

Để thuận tiện cho việc tích hợp với các hệ thống quản lý khác như ISO 9001, ISO 14001, nội dung tiêu chuẩn ISO 56001 được cấu trúc bao gồm các yêu cầu: 4- Bối cảnh của tổ chức, 5- Sự lãnh đạo, 6- Hoạch định, 7- Hỗ trợ, 8- Thực hiện, 9- Đánh giá kết quả thực hiện và 10- Cải tiến. Trên cơ sở cấu trúc này, các yêu cầu của tiêu chuẩn tập trung vào các khía cạnh quan trọng như: xác định chính sách và chiến lược đổi mới sáng tạo và tích hợp vào chiến lược phát triển tổng thể; tạo dựng môi trường khuyến khích sáng tạo, đảm bảo sự tham gia của toàn thể CBNV; quản lý tài sản tri thức và sáng kiến đổi mới một cách hệ thống; định kỳ đánh giá và thường xuyên cải tiến hệ thống quản lý đổi mới sáng tạo để đảm bảo hệ thống luôn phù hợp và hiệu quả; xác định, quản lý các rủi ro ảnh hưởng đến quá trình đổi mới sáng tạo, đảm bảo an toàn và hiệu quả cho các hoạt động đổi mới sáng tạo.

Triển khai xây dựng và áp dụng hệ thống quản lý đổi mới sáng tạo theo ISO 56001:2024, doanh nghiệp cần phân tích hiện trạng để xác định nhu cầu và cơ hội đổi mới, đồng thời phát triển nguồn lực để thực hiện các hoạt động đổi mới sáng tạo. Trong đó, việc nắm bắt và sử dụng các công cụ sáng tạo đóng vai trò quan trọng trong việc đạt được những cải tiến đột phá. Các công cụ này không chỉ hỗ trợ doanh nghiệp phát triển ý tưởng sáng tạo mới mà còn giúp quản lý và triển khai các giải pháp đổi mới sáng tạo một cách hiệu quả. Tùy theo nhu cầu thực tế, doanh nghiệp có thể sử dụng một hoặc nhiều công cụ sau để phát triển các giải pháp sáng tạo:

- Phân tích SWOT (Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats): Công cụ giúp doanh nghiệp đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức, từ đó xác định các lĩnh vực cần đổi mới và xây dựng chiến lược sáng tạo.

- TRIZ (Theory of Inventive Problem Solving - Lý thuyết giải quyết vấn đề sáng tạo): TRIZ là một phương pháp luận, bao gồm các công cụ và nguyên tắc sáng tạo, giúp doanh nghiệp tìm ra những giải pháp đột phá trong cải tiến công nghệ, phát triển sản phẩm và giải quyết các vấn đề kỹ thuật. TRIZ có nhiều công cụ đặc biệt thích hợp khi cần tìm kiếm các giải pháp sáng tạo như: Ma trận mâu thuẫn (Contradiction Matrix), 40 nguyên tắc sáng tạo (40 Inventive Principles), Quy luật phát triển hệ thống (Laws of technical system evolution), Thủ thuật giải quyết vấn đề sáng tạo (ARIZ).

- Brainstorming (Tư duy tập thể): Khuyến khích sự tham gia và tư duy sáng tạo từ nhiều cá nhân trong doanh nghiệp để tìm kiếm ý tưởng mới và các giải pháp sáng tạo.

- Design Thinking (Tư duy thiết kế): Tập trung vào việc hiểu rõ nhu cầu của người dùng, xác định vấn đề cốt lõi và phát triển các giải pháp sáng tạo thông qua quá trình gồm 5 bước: Thấu hiểu (Empathize), Xác định vấn đề (Define), Tạo ý tưởng (Ideate), Tạo nguyên mẫu (Prototype) và Thử nghiệm (Test).

- Benchmarking (Đối sánh chuẩn): So sánh các quá trình và kết quả của doanh nghiệp với các đối thủ hoặc doanh nghiệp hàng đầu trong ngành để tìm ra cơ hội cải tiến và đổi mới.

- Mind Mapping (Sơ đồ tư duy): Công cụ trực quan hóa giúp tổ chức và phát triển các ý tưởng sáng tạo, tạo sự kết nối và cấu trúc trong các dự án đổi mới.

- Blue Ocean Strategy (Chiến lược đại dương xanh): Tập trung vào việc tìm kiếm và phát triển các thị trường mới chưa được khai thác, tránh cạnh tranh trực tiếp và tạo ra giá trị độc đáo cho khách hàng.

- Six Thinking Hats (Sáu chiếc mũ tư duy): Phương pháp tư duy nhóm giúp các thành viên đánh giá một vấn đề từ nhiều góc nhìn khác nhau, thúc đẩy sự sáng tạo và phân tích toàn diện.

- Scenario Planning (Lập kế hoạch kịch bản): Xây dựng các kịch bản tương lai khác nhau để doanh nghiệp dự đoán và chuẩn bị cho các tình huống biến động, từ đó phát triển các giải pháp sáng tạo.

- Open Innovation (Đổi mới sáng tạo mở): Khuyến khích sự hợp tác giữa các doanh nghiệp, viện nghiên cứu và các cá nhân bên ngoài để thúc đẩy sự sáng tạo và phát triển các giải pháp mới thông qua việc chia sẻ ý tưởng và nguồn lực.
 

Lợi ích của việc áp dụng Hệ thống quản lý đổi mới sáng tạo ISO 56001:

- Tăng cường hiệu suất đổi mới sáng tạo: Giúp tổ chức, doanh nghiệp nâng cao năng lực sáng tạo và quản lý rủi ro trong quá trình đổi mới sáng tạo.
- Tối ưu hóa giá trị từ đổi mới sáng tạo: Nâng cao khả năng biến ý tưởng sáng tạo thành giá trị thực thông qua sản phẩm, dịch vụ và quá trình mới.
- Xây dựng văn hóa đổi mới liên tục: Khuyến khích các hoạt động cải tiến liên tục, phát triển khả năng đổi mới sáng tạo bền vững và củng cố tính linh hoạt, sáng tạo trong tổ chức, doanh nghiệp.
- Nâng cao uy tín và thương hiệu: Xây dựng danh tiếng doanh nghiệp mạnh mẽ hơn, thu hút thêm khách hàng, đối tác và nhà đầu tư tiềm năng.
- Tăng cường hợp tác và cơ hội đầu tư: Nâng cao khả năng hợp tác với các đối tác trong và ngoài nước, mở rộng tiềm năng tìm kiếm tài trợ cho các dự án sáng tạo.

ISO 56001:2024 không chỉ là một tiêu chuẩn kỹ thuật mà còn là công cụ chiến lược giúp các tổ chức, doanh nghiệp định hình và phát triển văn hóa đổi mới sáng tạo thông qua việc thiết lập các quy trình, phương pháp và công cụ quản lý sáng tạo hiệu quả. Tiêu chuẩn này hỗ trợ các doanh nghiệp tối ưu hóa quá trình phát triển sản phẩm, công nghệ, nâng cao khả năng thích ứng với thị trường, từ đó tạo ra giá trị bền vững và gia tăng lợi thế cạnh tranh trong dài hạn.